دانلود رایگان جزوات حقوقی و وکالت چاپ و نشر پدیدار

با توجه به تعاريفي كه بعداً بيان مي‌شود و سعي در توضيح بيشتر آن داريم يكي از مصاديق اين جرائم اشاعه‌ي اكاذيب است كه يكي از شاخه‌هاي هتك حرمت اشخاص با عناصر مادي خاص خود است كه سعي در توضيح بيشتر آن خواهيم داشت .

لذا با توجه به اين مقدمه به تعريف و توضيح افتراء و نشر اكاذيب و وجوه افتراق آنها خواهيم پرداخت .

افتراء :

سابقه‌ي تاريخي :

در قانون حمورابي كه ازقديمي‌ترين قوانين بشري است چهار مورد براي افتراء بيان شده است افترا به عمل مستوجب اعلام ، افتراء به جادوگري ، افتراء به سرقت ، افتراء به عمل خلاف عفاف اسناد دهنده‌ي اعمال فوق بعد از عجز از اثبات نسبتي كه داده‌ به عنوان مفتري مجازات مي‌شود .

 مجازات او اصولاً همان مجازاتي بود كه براي ارتكاب اعمال نسبت داده شده ، منظور گرديده بود .

 بنابراين افتراء به هر عمل مستوجب اعدام و يا افتراء به جادوگري موجب اعدام  مي‌‌گرديد .

 در مورد افتراء به سرقت چنين بود كه  مفتري طرف را به طور صريح و مستقيم به سرقت متهم نمي‌كرد بلكه مالي كه در اختيار اوست مال گمشده‌ي خود مي شناسد ولي شهودي بر صحت مدعاي خود ندارد .

 و در نتيجه مفتري به سرقت است و اعدام مي‌شود .

 در قوانين و قواعد اخلاق زرتشتي و يونان و رم تهمت و افتراء ذم و قبح شناخته شده است . و از قبايح اعمال به شمار رفته و در ديانت يهود و مسيح تهمت و بدگويي و بدانديشي نسبت به ديگران به فرمان خداوند مذموم و ممنوع است .[1]

در تعاليم مقدس اسلامي بد انديشي و سوء ظن در حق ديگران و بهتان و سخن‌چيني و غيبت وفحاشي به ديگران از جمله‌ي گناهان كبيره و مخالف اخلاق ديني معرفي گرديده است كه منابع آن در آيات مختلفي از قرآن كريم بيان شده است كه به بيان يكي از اين آيات به عنوان نمونه مي‌پردازيم .

يا ايها الذين امنوا اجتنبوا كثيراً من الظن ان بعض الظن اثم و لاتحسبوا و لايغتب بعضكم بعضاً ايحب احدكم ان ياكل لحم اخيه ميتاً نكرهتمره و اتقوالله ان الله تواب رحيم [2]

اي كساني كه ايمان آورده‌ايد از بسياري از ظن و پندارهاي بد در حق ديگران بپرهيزيد كه برخي از آنها معصيت است همچنين از حال دروني همديگر تجسس نكنيد و غيبت از يكديگر روا نداريد . آيا شما دوست مي‌داريد كه گوشت برادر مرده‌ي خود را بخوريد . البته كراهت داريد از خداوند متعال بترسيد كه خداوند بسيار مهربان و توبه‌پذير است .

تعريف اصطلاحي و لغوي افتراء

 افتراء در لغت به معناي تهمت زدن و به دروغ نسبت خيانت به كسي دادن است .

افتراء در اصطلاح حقوقي :

 نسبت دادن نادرست ارتكاب جرمي است به شخصي به يكي از طرق مذكور در قانون است مشروط بر اينكه صحت امور نسبت داده شده در مرجع صلاحيتدار قضائي ثابت نشود. [3]

عناصر تشكيل دهنده‌ي جرم ( شرايط تحقق بزه )

الف : ركن قانوني

ب: ركن مادي

ج : ركن معنوي

الف : ركن قانوني :

 ركن قانوني اين جرم به معني احض در م 697 ق.م اسلامي پيش‌بيني شده است و به اين صورت آمده است « هر كس به وسيله‌ي اوراق چاپي يا خطي يا به وسيله‌ي درج در روزنامه‌ و جرائد يا نطق در مجامع يا به هر وسيله‌ي ديگر به كسي امري را صريحاً نسبت دهد يا آنها را منتشر نمايد كه مطابق قانون آن امر جرم محسوب مي‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نمايد جزء در مواردي كه موجب حد است به يك ماه تا يك سال حبس و تا 74 ضربه شلاق يا يكي از آنها حسب مورد محكوم خواهد شد .»

 با توجه به متن ماده آنچه كه مورد نظر قانونگذار بوده است براي ثبوت اين جرم اولاً بايد فعل مثبت انجام گيرد . ثانياً وسيله‌ي ارتكاب مورد نظر است و بالاخره اسناد داده شده بايستي صراحت داشته باشد .

و اما افتراء بالفعل در م 699 ق.م اسلامي پيش‌بيني شده است و در ماده اين گونه بيان شده است « هر كس عالماً عامداً به قصد متهم نمودن ديگري آلات و ادوات جرم و يا اشيايي را كه يافت شدن آن در تصرف يك نفر موجب اتهام او مي گردد و بدون اطلاع آن شخص در منزل يا محل كسب يا جيب يا اشيايي كه متعلق به اوست بگذارد يا مخفي كند به نحوي متعلق به او قلمداد نمايد و در اثر اين عمل شخص مذبور تعقيب گردد ، پس از صدور قرار منع تعقيب و يا اعلام برائت قطعي آن شخص مرتكب، به حبس از 6 ماه تا 3 سال و يا تا 74 ضربه شلاق محكوم مي‌گردد . »

و نهايتاً افتراء از طريق هجو اشخاص كه در م 700 ق .م اسلامي مقرر شده است .

 ماده‌ي 700 ق .م الحاقي :« هر كس با نظم نثر يا به صورت كتبي يا شفاهي كسي را هجو كند و يا هجويه را منتشر نمايد به حبس از يك تا شش ماه محكوم مي‌شود. »

ركن مادي :

با توجه به تعريف جرم افتراء و قواعد عملي مي‌توان عناصر زير را در تشكيل ركن مادي اين جرم بازشناخت

ركن مادي : الف اسناد بايستي انتساب جرمي به ديگري باشد

 براي تحقق جرم افتراء بايد جرمي به كسي نسبت داده شود و عمل مورد انتساب مي‌بايست بر طبق قوانين حدود ، ديات ، تعزيرات و ساير قوانين متفرقه جرم تلقي شود .

 بنابراين نسبت دادن ارتكاب يك عمل خلاف يا تخلف اداري ، انطباقي و يا انتظامي نمي‌تواند افتراء تلقي شود ، ولو اينكه به عنوان و جهت ديگري مانند توهين هتك حرمت و يا بهتان و تهمت و نشر اكاذيب و غيره قابل تعقيب باشد زمان تلقي شدن به عنوان جرم ، زمان انتساب اسناد در نظر گرفته مي‌شود اگر چه بعداً از درجه‌ي اعتبار ساقط شود .

علاوه بر اين اسناد جرم بايد صريح و روشن باشد پس نسبت‌هاي كلي و غير مشخص مانند آنكه فلان كس آدم كش است يا جاني يا هرزه يا فاسق است براي تحققجرم افتراء كافي نيست .

 خلاصه آنكه بايد در اثر اسناد نسبت به طرف اسناد سوء ظن نسبت به ارتكاب يك جرم معين برانگيخته شود و از اين حيث است كه گفته مي‌شود صراحت در اسناد جرم شرط است .